áp dụng văn bản hết hiệu lực

Danh mục dịch vụ

Hỗ trợ trực tuyến

Customer Support
Luật sư Hà 0936018199

Nghị quyết hết hiệu lực vẫn được áp dụng?

Thứ năm, Ngày 28/08/2025 10:38

Về mặt nguyên tắc, một văn bản quy phạm pháp luật chỉ được viện dẫn, áp dụng khi nó còn có hiệu lực thi hành, hoặc đã hết hiệu lực nhưng pháp luật quy định là phải được áp dụng. Tuy nhiên Quyết định giám đốc thẩm số 10/2024/KDTM-GĐT ngày 06/6/2024 của Toà án nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh đã đưa ra một cách vận dụng pháp luật tương đối linh hoạt, theo đó một văn bản dù đã hết hiệu lực song vẫn có thể áp dụng trong những điều kiện đặc biệt.

Nội dung vụ án

Ngày 21/12/2018, Bên A (bên mua) là Công ty M – bị đơn – ký hợp đồng mua cá tra nguyên liệu với Bên B (bên bán) là ông P – nguyên đơn – và ông T1. Các bên thỏa thuận: sau khi bắt xong ao cá 07 ngày, Bên A thanh toán cho Bên B 50% giá trị hợp đồng, trả cho ông P. Phần 50% còn lại Bên A sẽ cấn trừ công nợ để Bên B lấy thức ăn thuỷ sản của Bên A theo Hợp đồng thức ăn trước đó các bên đã ký kết.

Tính đến ngày khởi kiện (04/5/2020), Công ty M còn nợ ông P 5.901.108.000 đồng. Do đó ông P khởi kiện Công ty M, yêu cầu trả số tiền còn nợ và yêu cầu tính lãi chậm trả.

Tại Bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 01/2023/KDTM-ST ngày 06/01/2023, Toà án nhân dân huyện N chấp nhận một phần yêu cầu của ông P. Bản án bị kháng cáo toàn bộ.

Tại Bản án kinh doanh thương mại phúc thẩm số 08/2023/KDTM-PT ngày 14/7/2023, Toà án nhân dân tỉnh Đ sửa một phần bản án sơ thẩm.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh kháng nghị bản án dân sự phúc thẩm, đề nghị Uỷ ban thẩm phán Toà án nhân dân cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh huỷ toàn bộ cả 02 bản án để xét xử lại, trong đó có nội dung kháng nghị: “Toà án hai cấp xác định “Tranh chấp hợp đồng mua bán” giữa Công ty M với ông P và ông T1 là tranh chấp về kinh doanh, thương mại hoàn toàn không đúng theo quy định của pháp luật … xác định sai quan hệ tranh chấp dẫn đến áp dụng không đúng quy định của pháp luật để giải quyết vụ án.”

Nhận định của tòa án liên quan đến vấn đề áp dụng văn bản đã hết hiệu lực

Theo khoản 1 Điều 29 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) năm 2004, “Những tranh chấp về kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Toà án.

Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận…”

Khoản 1 Điều 30 BLTTDS năm 2015 quy định “Những tranh chấp về kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Toà án” giữ nguyên quy định như khoản 1 Điều 29 BLTTDS năm 2004 (chỉ bỏ phần liệt kê cụ thể từ điểm a đến điểm o).

Nghị quyết số 01/2005/NQ-HĐTP ngày 31/3/2005 của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định trong phần thứ nhất “Những quy định chung của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004” quy định về nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết vụ việc dân sự: “b. Toà kinh tế có nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết các tranh chấp và các yêu cầu về kinh doanh, thương mại quy định tại Điều 29 và Điều 30 của BLTTDS; các tranh chấp về kinh doanh, thương mại mà một hoặc các bên không có đăng ký kinh doanh, nhưng đều có mục đích lợi nhuận”.

Mặc dù Nghị quyết số 01/2005/NQ-HĐTP chỉ có hiệu lực hướng dẫn đối với BLTTDS năm 2004 và hiện nay đã hết hiệu lực thi hành, BLTTDS năm 2015 chưa có hướng dẫn mới. Tuy nhiên, nếu quy định của BLTTDS năm 2004 và BLTTDS năm 2015 không khác nhau thì phần hướng dẫn của luật cũ vẫn có ý nghĩa tham khảo cho việc áp dụng luật đang có hiệu lực.

Trong vụ án này, Công ty M là doanh nghiệp có đăng ký kinh doanh ký hợp đồng mua bán thức ăn thuỷ sản cho ông T1 và ông P để hai ông nuôi cá số lượng lớn, sau đó bán lại cá cho Công ty M. Mặc dù ông T1 và ông P không có đăng ký kinh doanh, nhưng việc nuôi cá bán lại đều có mục đích lợi nhuận, do đó Toà án hai cấp xác định mối quan hệ tranh chấp của vụ án là “Tranh chấp hợp đồng mua bán” và xác định là vụ án kinh doanh, thương mại là có căn cứ.

Đánh giá

Dù nghị quyết này không còn hiệu lực, nhưng do nội dung của nó không mâu thuẫn với quy định hiện hành (BLTTDS 2015), và vì chưa có văn bản hướng dẫn thay thế, nên việc viện dẫn vẫn có thể chấp nhận được về mặt phương pháp luận, nếu chỉ nhằm giải thích luật hiện hành – chứ không áp dụng trực tiếp các quy định của văn bản đã hết hiệu lực.

Tuy nhiên, việc áp dụng văn bản hết hiệu lực cần hết sức thận trọng và chỉ nên giới hạn trong phạm vi giải thích khái niệm, làm rõ tinh thần luật hiện hành. Nếu không có sự phân định rạch ròi, sẽ dẫn đến nguy cơ tuỳ tiện áp dụng văn bản pháp luật cũ, ảnh hưởng đến tính dự báo và ổn định của pháp luật.

----------------------------------------

⚖ Công ty Luật TNHH Minh Dũng ⚖

Địa chỉ: 16TM1-5 Khu đô thị The Manor Central Park, đường Nguyễn Xiển, phường Định Công, thành phố Hà Nội.

Số điện thoại: 0936.018.199 (LS. ThS. Lê Duy Hà)

Website: https://luatminhdung.com

Email: minhdunglawfirm@gmail.com